Mağara № 14
Dövrü: İlkin orta əsrlər
İnventar
Yerləşdiyi yer: Qatardağ silsiləsi, Keşikçidağ DTMQ
Eni: 3.80-7.40
Uzunu: 9.50-19.55
Hündürlüyü: 4.20-10.00
Sahəsi: 168 m²
Qatardağ silsiləsində yerləşən və Keşikçidağ Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun tərkibinə daxil olan 14 nömrəli mağara arxeoloji-memarlıq baxımından əhəmiyyətli süni mağaralardan biridir. Böyük sahəyə malik olması və daxili strukturunun mürəkkəbliyi bu mağaranı kompleksin digər abidələrindən fərqləndirir. Ümumi sahəsi 168 kvadratmetr olan mağara həcmi və planlaşdırılması baxımından yaşayış, ibadət və inzibati funksiyaların inteqrasiya olunmuş formada həyata keçirildiyi məkan kimi qiymətləndirilə bilər. Mağara tamamilə süni yolla, qayalıq massivlərin içində yonularaq yaradılmışdır. Onun daxilində bir-biri ilə əlaqəli şəkildə düzülmüş çoxsaylı hücrələr yerləşir. Bu hücrələr sistemli şəkildə planlaşdırılmış olub, monastır tipli yaşayış modelinin göstəricisidir. Giriş qapıları və pəncərələr şərq memarlıq üslubunda işlənmişdir ki, bu da Alban memarlıq ənənələrinin bölgədəki davamlı təsirindən xəbər verir. Arxeoloji araşdırmalar göstərir ki, mağaranın divarlarında və tavan hissələrində miladi VIII əsrdən etibarən əhəng suvağı üzərində xristian provaslav mövzusunda polixrom divar rəsmləri və yazılar çəkilmişdir. Bu rəsmlər əsasən dini səhnələri, müqəddəs fiqurları və xaç motivlərini əhatə etmiş, Alban kilsə sənətinin təsvir üslubunu əks etdirmişdir. Lakin sonrakı dövrlərdə bu təsvirlərin bir qismi zədələnmiş, yonulmuş və üzəri qoparılmışdır. Bu izlər bölgədə dini və mədəni dəyişikliklərin izlərini ehtiva edir. Eyni zamanda, XIX əsrin sonları – XX əsrin əvvəllərində mağaranın divarlarına əlavə olaraq müxtəlif freskalar çəkilmişdir. Bu freskalar əvvəlki polixrom təsvirlərə nisbətən daha fərdi və pərakəndə xarakter daşıyır, sistemli bədii kompozisiya yaratmaq məqsədi güdməmişdir. Bəzi hallarda bu təsvirlər xalq sənəti elementləri ilə zənginləşmiş, yerli mədəni identikliyin izlərini qorumuşdur. 14 nömrəli mağaranın memarlıq konstruksiyası, funksional planı və ikonoqrafik süjetləri onun ilkin dövrlərdən xristian alban icmasının dini mərkəzlərindən biri kimi fəaliyyət göstərdiyini göstərir. Bu mağara təkcə mühəndislik baxımından deyil, həm də bölgənin dini-mədəni tarixini öyrənmək üçün mühüm tədqiqat obyektidir.
