MAĞARA № 9
Dövrü: İlkin orta əsr
İnventar
Yerləşdiyi yer: Qatardağ silsiləsi
Keşikçidağ DTMQ
Eni: 3.80
Uzunu: 4.00
Hün: 1.60
Sahəsi: 6 m²
Qatardağ silsiləsində, Azərbaycanın qərbində yerləşən Keşikçidağ Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun ərazisində tədqiq edilmiş 9 nömrəli mağara, ilkin orta əsrlərə aid edilən və öz konstruksiyası ilə diqqət çəkən mühüm arxeoloji abidələrdən biridir. Bu mağara insan əli ilə süni şəkildə formalaşdırılmışdır və yerli süxurların fiziki xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq qayalı təpənin daxilinə oyulmuşdur. Mağaranın plan quruluşu trapesiya formasını xatırladır ki, bu da onun planlı şəkildə və konkret məqsədlərlə yaradıldığını göstərir. Belə qeyri-adi planlaşdırma forması, bəlkə də, onun daxili məkanının daha funksional bölünməsinə və istifadə rahatlığına şərait yaratmaq məqsədini güdürdü. Həmçinin, trapesiyaformalı plan qədim tikinti ənənələrində bəzi simvolik və ya praktiki məna daşıya bilərdi. Arxeoloji və memarlıq baxımından bu mağara yaşayış yeri kimi istifadə olunmuşdur. Onun ölçüləri nisbətən kiçik olsa da, burada əsas yaşayış funksiyalarını yerinə yetirmək üçün yetərli şəraitin mövcud olduğu ehtimal edilir. Daxili məkanın hündürlüyü 1.60 metr olsa da, bu, oturaq həyat tərzi və ya məhdud sayda insanın burada qalmasını nəzərdə tutan bir yaşayış forması ilə uzlaşır. Belə məkanlar o dövr insanlarının təbiətlə və coğrafi şəraitlə uyğunlaşaraq necə minimal resurslarla uzunmüddətli məskunlaşma məkanları yaratdıqlarını nümayiş etdirir. Mağaranın divarlarında və daxili səthlərində aparılmış ilkin müşahidələr nəticəsində insan fəaliyyəti izlərinə – yonma izlərinə, divarlarda düzləşdirilmiş sahələrə və bəzi hissələrdə səthi təbəqələnməyə rast gəlinmişdir. Bu cür izlər qədim insanların mağaranı yalnız müvəqqəti sığınacaq deyil, həm də gündəlik yaşayış məkanı kimi məqsədyönlü şəkildə istifadəyə uyğunlaşdırdıqlarını göstərir. Keşikçidağ mağara kompleksinin bir hissəsi kimi mağara №9 həm maddi, həm də mənəvi mədəniyyətin izlərini özündə ehtiva edir. Onun yaşayış yeri kimi istifadə olunması, burada formalaşmış yaşayış mədəniyyətinin, erkən orta əsr dövrü həyat tərzinin və insanların sosial-mədəni davranışlarının öyrənilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu mağara eyni zamanda Keşikçidağ kompleksindəki digər oxşar strukturlarla müqayisəli tədqiqatlar aparmaq üçün də vacib bir nümunədir.
